วิสุทธิมรรค

วิสุทธิมรรค​

ย่อความโดย เกษร สุทธจิต จันทร์ประภาพ​

วิสุทธิมรรค แปลว่า หนทางเดินของจิตใจเพื่อความผ่องใส ความบริสุทธิ์ผุดผ่องแผ้วของจิต ยกระดับจิตจากปุถุชนขึ้นสู่จิตของอริยชนถึงขั้นสูงสุด ดังเช่นจิตของพระอรหันต์ เป็นจิตสะอาด ฉลาดรอบรู้ และมีความสุขอย่างยิ่งตลอดกาล คือ จิตของพระอรหันต์ท่าน ที่อยู่เบื้องบน

พระนิพพาน

วิสุทธิมรรคมีต้นเหตุเป็นมาอย่างไร

สรุปความเป็นมาตามที่พระคุณเจ้าหลวงพ่อพระราชพรหมยาน ท่านเมตตาบอกลูกหลานไว้อย่างนี้

หลังจากที่พระผู้มีพระภาคเจ้าปรินิพพานไปแล้วประมาณ 1000 ปี เวลานั้นยังมีพระอรหันต์ 4 ขั้น 4 แบบ คือ

1. พระอรหันต์สุกขวิปัสสโก ท่านหมดกิเลส โลภ โกรธ หลงอย่างเดียว จิตไม่เห็นไม่สัมผัสนรก สวรรค์ พรหมนิพพาน ไม่สามารถมีจิตเป็นทิพย์ ไม่เห็นผีเทวดา เรานึกถึงท่าน ท่านไม่รู้ว่าเรานึกถึง

2. พระอรหันต์เตวิชโช ท่านตัดขาดจากกิเลส โลภ โกรธ หลง แถมมีจิตเป็นทิพย์ มีความรู้พิเศษยิ่งเพิ่ม 2 อย่าง คือ ระลึกชาติปางก่อนได้ ใครนึกถึงท่าน ท่านรู้ได้ทันที เขาต้องการพบท่านก็รู้ได้ แต่ว่าเหาะไม่ได้ไปหาไม่ได้

3. พระอรหันต์ฉฬภิญโญ หรือ พระอรหันต์อภิญญาหก จิตท่านปราศจากกิเลสเครื่องร้อยรัดสังโยชน์ 10 อย่าง แล้วยังมีความสามารถเพิ่มอีก 5 อย่าง คือ มีตาทิพย์ มีหูทิพย์ รู้ว่าคนสัตว์ตายแล้วไปไหน ระลึกชาติก่อนได้ รู้วาระจิตของคนสัตว์ แสดงฤทธิ์เหาะเหินเดินอากาศได้ เรานึกถึงท่านท่านก็ทราบ

4. พระอรหันต์ปฏิสัมภิทัปปัตโต จิตท่านมีความสามารถตัดกิเลสสังโยชน์ 10 ข้อแล้ว ยังมีความสามารถคลุมวิชาสุกขวิปัสสโก เตวิชโช รู้วิชาฉฬภิญโญ คือ อภิญญาทั้ง 6 อย่าง แล้วมีความสามารถพิเศษอีกมากรู้ทุกภาษาคน สัตว์ เทพพรหม สามารถบรรยายธรรมลึกซึ้งยากให้คนฟังรู้เรื่องเข้าใจง่ายๆ ได้ ความรู้ทั่วทั้งพระธรรมวินัย พระอภิธรรมปิฎก

บรรดาพระอรหันต์มีฤทธิ์ต่างๆ สมัย 1000 ปี หลังจากพระพุทธเจ้าปรินิพพานมีประมาณ 2 แสนองค์เศษๆ ไม่นับพระอรหันต์สุกขวิปัสสโก กับพระอรหันต์เตวิชโช ท่านก็เรียกประชุมกันว่า เวลานี้พระไตรปิฎกคลาดเคลื่อน เพราะว่ามีพระสงฆ์กลุ่มหนึ่งแยกไปตามธิเบต พม่า ทางจีน ทางญี่ปุ่น กลุ่มนี้เรียกว่า พุทธมหายาน เขาฝ่าฝืนพระธรรมวินัย 10 ข้อ บอกว่าเหล้าที่มีสีแดงคล้ายเท้านกพิราบกินได้ ของเก็บไว้ค้างคืนกินได้อย่างนี้เป็นต้น พระสงฆ์ที่เป็นอรหันต์และเป็นพระอริยเจ้าท่านไม่ยอมก็เลยแยกตัวกัน เขาเรียกพวกเขาว่ามหายาน คือ หย่อนยานมาก เขาเรียกพวกเราว่า หินยาน คือเคร่งครัดดังหิน บรรดาพระอรหันต์มีฤทธิ์ที่ประชุมทั้งหลายจึงคิดว่าควรจะปรับปรุงพระไตรปิฎกใหม่ให้แน่นอน เพราะเวลานั้นพระไตรปิฎกถูกพวกฮินดูทำลายไม่เป็นชิ้นดีจากอินเดีย เอาพระพุทธศาสนาไปปะปนกับฮินดูเป็นสาขาของศาสนาฮินดูไป พระสงฆ์ก็แตกแยกกันไป พระอรหันต์พระสงฆ์ท่านก็มาอยู่แถวพม่า ไทย เขตที่พระอรหันต์ท่านประชุมเป็นเขตของไทยแต่ก่อนเรียกเมืองสุธรรมวดี แต่ตอนนี้เมืองสุธรรมวดีอยู่ในเขตของพม่า พระอรหันต์ที่เป็นหัวหน้าประชุมพระสงฆ์ให้พระอรหันต์ปฏิสัมภิทาญาณไปตามเทวดาชั้นดุสิต มีพระนามว่า พุทธโฆษาจารย์ เชิญให้มาเกิดเป็นมนุษย์ มาบวชในพระพุทธศาสนา มาแปลพระไตรปิฎกจากภาษาสิงหล มาเป็นภาษามคธ เพราะพระไตรปิฎกที่ถูกต้องแน่นอนอยู่ที่เมืองลังกาแต่เป็นภาษาสิงหล ส่วนภาษาบาลี ภาษามคธถูกพวกฮินดูทำลายกลายเป็นเอาของพราหมณ์ ฮินดู มาปะปนกับพระไตรปิฎกคลาดเคลื่อนไปหมด

เทวดาพุทธโฆษาจารย์ท่านก็มาเกิดในตระกูลพราหมณ์ ที่ไม่เคารพพระพุทธศาสนา พอท่านอายุ 7 ขวบ พระอรหันต์ปฏิสัมภิทาญาณท่านก็ไปติดตามสั่งสอนให้มาบวชเณรเรียนในพระพุทธศาสนา มาศึกษาไม่กี่วันท่านก็เป็นพระอรหันต์ปฏิสัมภิทาญาณ ท่านกลับไปสอนบิดามารดา บริวารที่เป็นพราหมณ์ให้เป็นอรหันต์กันไปหมดทั้งบ้าน พระอรหันต์พุทธโฆษาจารย์ก็ไปประเทศลังกาขอแปลหนังสือพระไตรปิฎกภาษาสิงหลของลังกาเป็นภาษามคธ พระอรหันต์ที่ลังกาก็มีมาก บอกให้ท่านพระพุทธโฆษาจารย์แสดงความสามารถให้ดูก่อนว่าสมควรแปลแล้วหรือยัง โดยให้เขียน วิสุทธิมรรค คือ หนทางปฏิบัติให้ถึงซึ่งความเป็นพระอรหันต์ ท่านก็เขียนใส่ใบลานจนจบผูกมัดไว้ดีแล้ว ตั้งใจจะเอาไปให้พระที่ลังกา

ท่านท้าวสักกะเทวราช คือ พระอินทร์ ท่านมีความประสงค์จะแสดงอานุภาพของพระพุทธโฆษาจารย์ให้มากขึ้น จึงดลบันดาลให้พระพุทธโฆษาจารย์หลับไป แล้วพระอินทร์ก็มาขโมย วิสุทธิมรรคนั้นไป 2 ครั้ง ท่านก็ไปขอใบลานเขามาอีก 2 ครั้ง เป็น 3 ชุด พอเขียนชุดที่ 3 พระอินทร์ท่านก็เอา 2 ชุดที่ขโมยไปมาคืน ท่านพระพุทธโฆษาจารย์ก็เอาวิสุทธิมรรคทั้ง 3 ชุดไปให้พระอรหันต์ของศรีลังกาดู ปรากฏว่า เขียนเหมือนกันหมดทั้ง 3 ชุด ถูกต้องตามองค์พระพุทธชิน วรบรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ทรงสอนไว้ ท่านก็อนุญาตให้พระพุทธโฆษาจารย์ แปลพระไตรปิฎกจากภาษาสิงหลเป็นภาษามคธได้ เมื่อท่านแปลเสร็จเรียบร้อยก็นำกลับมาเมืองสุธรรมวดี หรือเมืองสะเทิน (อยู่ทางทิศตะวันตกของจังหวัดตากใกล้ทะเล) อยู่ในเขตของไทยสมัยนั้น แต่ว่าเวลานี้อยู่ในเขตพม่า พระพุทธโฆษาจารย์นี่เป็นคนไทย ไม่ใช่คนลังกา เมื่อนำพระไตรปิฎกเป็นภาษามคธมาแล้วพระอรหันต์ปฏิสัมภิทาญาณทั้งหมดประชุมกันตรวจดูเห็นว่าถูกต้องครบทุกอย่าง ต่างก็ช่วยกันคัดลอกร่างพระไตรปิฎกเก็บไว้ในที่สำคัญในวัดวาอารามเป็นต้น

เวลานี้พระไตรปิฎกในเมืองไทย หนังสือวิสุทธิมรรคย่อมาจากพระไตรปิฎกในเมืองไทยก็เป็นฉบับเดิมที่พระพุทธโฆษาจารย์ท่านจารึกเอาไว้มีครบถูกต้องทุกอย่าง ท่านสาธุชนผู้อ่านอย่าได้สงสัยว่าเป็นของฮินดู ของพราหมณ์ เป็นฉบับอันเดียวกันสมัยพระนารายณ์มหาราช ส่งไปที่ฝรั่งเศสเป็นฉบับถูกต้องสมบูรณ์ เป็นฉบับที่พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก พระมหากษัตริย์รัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 1 ได้ปฐมสังคายนาไว้ คัมภีร์วิสุทธิมรรคจากภาษามคธ ภาษาบาลีอยู่ในใบลานจารด้วยอักษรขอมก็มีพระคุณเจ้าพระภิกษุสงฆ์หลายท่านช่วยกันแปลเป็นภาษาไทย มีท่านเจ้าคุณพร้อมวัดสุทัศน์ฯ ท่านสามเณรกิม เถยุโร ท่านเจ้าประคุณสมเด็จพระพุฒาจารย์ วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎ์ เป็นต้น



หนังสือวิสุทธิมรรคเป็นแนวทางให้ถึงซึ่งความบริสุทธิ์ สะอาดของจิต มีความงดงามดีเลิศ เข้าใจง่าย อธิบายคุณประโยชน์ของศีล สมาธิ ปัญญาเป็นพระธรรมที่ถูกต้องตรงตำราตามคำสอนขององค์สมเด็จพระชินวรศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้าอย่างแท้จริง มีพิมพ์เผยแพร่จำนวนน้อย หาอ่านได้ยาก เพราะเป็นตำราหนาเล่มใหญ่ ดิฉันได้ตั้งใจย่อความจากหนังสือวิสุทธิมรรคเอาไว้ให้รุ่นลูกๆหลานๆ ที่สนใจใฝ่หาธรรมะมีอจลศรัทธาในพระพุทธศาสนา ได้หาอ่านได้ง่ายๆ เป็นสายทางแห่งพระนิพพานที่พระคุณเจ้าพระพุทธโฆษาจารย์ พระอรหันต์ปฏิสัมภิทาญาณท่านเขียนไว้ให้ลูกหลานเป็นแนวทางปฏิบัติพระกรรมฐาน เป็นแนวทางพ้นทุกข์จากการเวียนว่ายตายเกิด มีหลายแบบ หลายทางให้ท่านเลือกปฏิบัติตามแนววิสุทธิมรรคได้ตามใจชอบเอาอย่างใดอย่างหนึ่งก็ถึงซึ่งพระนิพพานได้ทุกแบบ ไม่ใช่มีแบบมหาสติปัฏฐานแบบเดียวตามที่คนส่วนมากเข้าใจในเวลานี้







วิสุทธิมรรค (The Path of Purification)

ย่อความโดย เกษร สุทธจิต จันทร์ประภาพ​

ท่านพระอรหันต์พุทธโฆษาจารย์เขียนไว้ท่านแบ่งเป็น 3 ภาค

1. ภาคศีล (Virtue) คือ พระวินัยปิฎก เป็นคุณลักษณะของพระโสดาบัน คือมีศีลครบ ระงับกาย วาจาอยู่ในความดีของศีล

2. ภาคสมาธิ (Meditation or Concentration) ย่อสาระสำคัญจากพระสุตตันตปิฎก เป็นคุณลักษณะของพระอนาคามี มีฌานสมาบัติมีสมาธิสูง มีอารมณ์ตั้งมั่นในศีล ทาน เมตตา

3. ภาคปัญญา (Wisdom or Understanding) ย่อสาระสำคัญจากพระอภิธรรมปิฎก เป็นคุณลักษณะของพระอรหันต์มากด้วยปัญญาดีเยี่ยม

ดิฉันผู้เขียนจะขอย่อความจากหนังสือวิสุทธิมรรคที่มีอยู่ทั้งภาษาไทย และภาษาอังกฤษ เพื่อดำรงคงไว้ซึ่งพระธรรมอันบริสุทธิ์ ล้ำค่าประเสริฐยิ่งกว่าความรู้ใดใดในโลกมนุษย์ โลกสวรรค์พรหม โลกนรก เพราะเป็นความรู้ที่จะทำให้จิตของชาวนรก ชาวโลก ชาวผี วิญญาณ ทั้งท่านเทวดาพรหมมุ่งตรงเข้าสู่กระแสพระนิพพานแดนสุขเกษมสำราญชั่วนิจนิรันดร

ก่อนอื่นลูกเกษรขออภิวาทกราบแทบพระบาทองค์สมเด็จพระจอมไตรโลกนาถศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้า ขอได้โปรดมีพระเมตตาประทานพุทธานุญาตให้ลูกได้เขียนความย่อ

 

วิสุทธิมรรค ภาคศีล​

ย่อความโดย เกษร สุทธจิต จันทร์ประภาพ​

ทางแห่งความบริสุทธิ์ คือ ทางแห่งพระนิพพานนั้น พระคุณเจ้าพระอรหันต์พุทธโฆษาจารย์ ได้เขียนคำปรารภไว้ ดังนี้

บัดนี้ ข้าพระพุทธเจ้า คือ พระพุทธโฆษาจารย์ จักบรรยายความแห่งพระพุทธคาถาที่พระผู้มีพระภาคเจ้าผู้ทรงพระคุณมีพระเมตตายิ่งใหญ่ตรัสสอนคุณความดี ความงามของศีลตามที่เป็นจริงต่อไป

ชนเหล่าใดในพระศาสนานี้ได้รับการบวชเรียนบรรพชา อันหาได้ยากในพระพุทธศาสนา เมื่อไม่รู้จักทางแห่งความสะอาดบริสุทธิ์ของกาย วาจา ใจ คือ มีศีล 5 ครบ เป็นทางตรงถูกต้องจริงแล้ว ก็ไม่สามารถบรรลุถึงความบริสุทธิ์ คือ พระนิพพานได้

ข้าพระพุทธเจ้า คือ พระพุทธโฆษาจารย์จักเขียนตำราวิสุทธิมรรค อันได้ไตร่ตรองถูกต้องดีด้วยความเคารพในพระธรรมแล้ว โดยอาศัยความรู้จากพระอรหันต์เถระเจ้าทั้งหลาย เพื่อสาธุชนทั้งหลายผู้ประสงค์ความสะอาดบริสุทธิ์แห่งจิตปราศจากกิเลสเครื่องเศร้าหมองทั้งปวง จงอ่าน และใคร่ครวญตามพระธรรมวิสุทธิมรรคด้วยความเคารพเทอญ

วิสุทธิ ความบริสุทธิ์ที่สุดของจิตใจ คือ พระนิพพานอันปราศจากมลทินทั้งปวง

มรรค คือ หนทาง หรืออุบายให้จิตบรรลุถึงซึ่งความบริสุทธิ์ จิตเข้าถึงซึ่งพระนิพพานไม่เวียนเกิดตายอีกต่อไป

ทางแห่งพระนิพพานที่องค์สมเด็จพระพิชิตมารทรงตรัสไว้หลายข้อหลายแบบเลือกปฏิบัติได้แบบใดแบบหนึ่งตามใจชอบ

1. บุคคลใดมีปัญญาเข้าใจว่าทุกสิ่งทุกอย่างในโลกแปรปรวนไม่เที่ยงแท้แน่นอน เมื่อนั้นจะเบื่อหน่ายไม่ยึดไม่ถือในสังขารที่เป็นทุกข์ เป็นโทษ นี้คือทางแห่งนิพพาน

2. ฌาน คือ ความรู้ยิ่งฉลาดในความเป็นจริงของโลกย่อมไม่มีแก่ผู้ไม่มีปัญญา ปัญญาย่อมไม่มีแก่ผู้ไม่มีฌาน ฌาน และปัญญามีในผู้ใด ผู้นั้นแลอยู่ใกล้พระนิพพาน

3. ศีล คือ ข้องดเว้นจากการกระทำความชั่ว ความบาป ผู้มีศีล คือ ผู้มีวิชชาความรู้ ทำแต่คุณงามความดี คน สัตว์ ทั้งหลายมีศีล 5 ครบจะทำให้มีชีวิตที่เป็นสุข ไม่มีอันตรายเบียดเบียน ผู้มีศีลบริสุทธิ์ย่อมทำให้จิตตั้งมั่นเป็นสมาธิมีปัญญาดีเป็นทางแห่งความบริสุทธิ์ คือ นิพพานไม่ยากเลย

4. อริยสัจ 4 ประการ เป็นความจริง 4 ประการ เป็นทางดับทุกข์ไปถึงซึ่งความสุข ความบริสุทธิ์ การมีขันธ์ 5 ร่างกายคือ การมีทุกข์ ถ้ารู้ซึ่งในทุกข์ตัวเดียว เราก็รู้ว่าใครทำให้เกิดทุกข์ มีความเบื่อหน่ายในทุกข์ เพราะการมีร่างกาย สมุทัย สาเหตุของทุกข์ เพราะจิตใจไปติดในขันธ์ 5 ร่างกาย จิตจึงมีทุกข์ นิโรธ คือ การดับทุกข์ ดับด้วยจิตใจสละปล่อยวางขันธ์ 5 ร่างกายให้เป็นของธาตุ 4 ธรรมชาติไม่ใช่ของจิตใจ คนละส่วนกัน จิตก็เข้าถึงอริยมรรค เพราะการรู้ทุกข์ตัวเดียว สมุทัย นิโรธ มรรค ก็เดินเข้ามาหาจิตใจ จิตก็เป็นสุข มรรคหนทางแห่งความสุข ความบริสุทธิ์ผุดผ่อง เป็นทางแห่งพระนิพพาน คือ อริยมรรค 8 ย่อลงมาเป็น 3 คือ

(ก) ความเข้าใจถูกต้องตามความเป็นจริงว่า การมีร่างกายเป็นทุกข์เป็นโทษ ทำให้เวียนว่าย ตาย เกิดไม่จบสิ้น คิดแบบนี้เป็นผู้ฉลาด คือ ปัญญา

(ข) มีกาย วาจา ใจ งดงามเรียบร้อย ไม่เบียดเบียนผู้อื่น คือ มีศีล 5 ครบ

(ค) สมาธิ จิตระลึกนึกรู้อยู่เสมอว่า เราทำคุณงามความดีเพื่อจิตไม่ผูกพันกับร่างกาย ทำความดีเพื่อเลิกละปล่อยวาง เป็นทางแห่งพระนิพพานทางแห่งความบริสุทธิ์อย่างยิ่ง หมดทุกข์ยากทั้งปวง

5. เอกายโน อยัง ภิกขเว มัคโค สัตตานัง วิสุทธิยา แปลว่า จิตของบุคคลคนเดียวเป็นทางสายเอก หมายความว่า จิตของผู้ใดเพียรพิจารณาร่างกายของตนเองว่าเป็นเพียงธาตุ 4 มาประชุมกันชั่วคราว มีความเสื่อมทรุดโทรม เดินทางเข้าหาความแก่ ความเจ็บป่วย เป็นทุกข์ เป็นโทษ มีภาระต้องหาอาหารมาเลี้ยงร่างกายทุกวัน สกปรก เหม็นเน่า ต้องชำระล้างร่างกายทุกวัน แล้วร่างกายก็แตกสลายตายกันหมด จิตใจเราต้องเป็นเอก เป็นใหญ่ คือ ไม่มีใครมารับความสุข ความทุกข์กับเรา เราจะไม่มีใครมาเป็นกังวลในจิตใจ ลุ่มหลงมัวเมา อารมณ์จิตของผู้จะเข้าถึงความบริสุทธิ์ คือ นิพพาน คือ จิตใจเราเอง ไม่ใช่จิตใจผู้อื่นมาช่วยเหลือเรา จิตเราต้องรู้สภาวะความเป็นจริงว่า กายส่วนกาย จิตส่วนจิต ไม่ติดพันกัน ถ้าปล่อยขันธ์ 5 ไม่หลงในอุปาทานขันธ์ 5 เรา ขันธ์ 5 เขา จิตเราก็เป็นจิตอิสระ เป็นจิตบริสุทธิ์ที่นำจิตเราถึงพระนิพพานได้ด้วยจิตมีปัญญาไม่ยุ่งเกี่ยวกับจริยาผู้อื่นทำจิตสะอาดเบิกบานมีพระนิพพานในใจอย่างเดียว

6. ผู้ใดเห็นภัยอันตรายในการเวียนว่ายตายเกิด ผู้นั้นชื่อว่าภิกขุ ภิกขุใดมีความเพียรตั้งตนไว้ในศีล 5 ศีล 10 ศีล 227 ข้อ ทำสมาธิจิตตั้งมั่นมีปัญญาเห็นภัยเห็นทุกข์โทษในร่างกายเราเขาภิกขุนั้นจะพึงถอนตัณหาราคะ กิเลส อวิชชาออกจากจิตใจได้

7. ทางแห่งความบริสุทธิ์ คือพระนิพพาน มี 3 ภาค คือ ภาคศีล ภาคสมาธิ และภาคปัญญา

อธิศีล คือการไม่ทำบาปทั้งปวงด้วยกาย วาจา ใจ ศีลมีคุณงามความดีให้มีชีวิตอยู่ในโลกไม่เดือดร้อน

ถาม อะไรเป็นเบื้องต้นแห่งกุศลธรรมทั้งหลาย ?

ตอบ คือการมีศีล 5 ครบ ศีล 8 ศีล 10 ศีล 227 ครบ คือ ความบริสุทธิ์ดีของธรรมเบื้องต้น

เป็นความงามของจิตขั้นต้นไม่ทำชั่วทำบาปทั้งปวง

ถาม ความงามขั้นกลาง คืออะไร

ตอบ จิตที่มีสมาธิจิตมีความตั้งมั่นในอารมณ์ใดอารมณ์หนึ่งในกรรมฐาน 40 คือความงามขั้น

กลางสามารถแสดงฤทธิ์มีจิตเป็นทิพย์ มีหูทิพย์ ตาทิพย์ รู้อดีต อนาคต ปัจจุบันได้ จิตอยู่ใน ฌานภาวนารู้ลมหายใจเข้าออกมีนิพพานอยู่ในใจเป็นต้น เป็นความงามของจิตขั้นกลาง

ถาม ความงามสูงสุดในพระศาสนา คืออะไร

ตอบ การชำระจิตให้สะอาดผ่องแผ้ว ด้วยการที่จิตไม่ยึดติดในของสมมุติใดๆ ในโลก แม้แต่

ร่างกายที่จิตอาศัยอยู่ ชื่อว่าปัญญาเป็นเลิศ ปัญญาเป็นสุดยอดของความงาม

พุทธภาษิต

 

วิสุทธิมรรค ภาคสมาธิ
http://www.dhammapratarnporn.com/book5/vi5_2.html

วิสุทธิมรรค ภาคปัญญา
http://www.dhammapratarnporn.com/book5/vi5_3.html