ปัญหาการปฏิบัติพระกรรมฐาน

ผู้ถาม ตรงที่ว่า จิตตัวนี้ไปแจ้งนิพพานแล้วจิตตัวนั้นไปไหนครับ...?

หลวงพ่อ จิตก็ไปอยู่ที่นิพพาน

ผู้ถาม จิตมีนิพพานเป็นอารมณ์ใช่ไหมครับ

หลวงพ่อ จิตเกาะที่นิพพาน จิตก็มีนิพพานเป็นอารมณ์

ผู้ถาม แค่นี้แหละ ผมสงสัยมาหลายปีแล้ว

หลวงพ่อ โธ่เอ๋ย...

ผู้ถาม เขาบอกว่าจิตมีลักษณะ ๔ ประการครับหลวงพ่อ

๑. มันไปได้ไกล
๒. มันไม่มีรูปร่าง
๓. มันคิดได้ทีละอารมณ์
๔. มันอาศัยอยู่ใน...ตอนนี้จำไม่ได้เสียแล้ว ผมยังไม่เข้าใจ

หลวงพ่อ มัวคิดอย่างนี้มันก็แค่ปากขุมนรก

ผู้ถาม ขยับหน่อยไม่ได้หรือครับ

หลวงพ่อ ขยับให้ลงน่ะซิ

ผู้ถาม ผมนั่งคิดมาหลายปีแล้วครับไม่เข้าใจ

หลวงพ่อ มันจะคิดได้อย่างไร มันไม่ใช่เรื่องของคนคิด

ผู้ถาม เป็นอันว่าไม่ควรคิดนะครับ แต่ก็มีเรื่องที่ผมสงสัยอีกครับหลวงพ่อ คือว่าเวลานี้ชาวพุทธทั้งหลายเขาศึกษาปริยัติกันจนได้เปรียญ ๘ ประโยคบ้าง ๙ ประโยคบ้าง แล้วก็ศึกษาในมหาวิทยาลัยถึง ๒ มหาวิทยาลัย อย่างนี้จะมีความเข้าใจเรื่องของจิตเรื่องนิพพานจริงไหมครับ...?

หลวงพ่อ ยัดตะพึด ไม่ถ่าย อย่างนี้ไม่มีทางรู้จริง อาศัยปริยัติการศึกษา อ่านหนังสือเท่าไรมันก็ไม่เข้าใจจริง เปรียญอะไรก็ตามเถอะ เอาแค่เรื่องฌาน ปฐมฌานมีองค์ ๕ มี วิตก วิจาร ปิติ สุข เอกัคคตารมณ์ ถ้าปฏิบัติจริงๆ แค่นี้ก็ตายแล้ว ไม่รู้แล้ว เสร็จ หรือถ้าเป็นนักปฏิบัติเองได้ขั้นฌานโลกีย์ ปฏิบัติได้ถึงสมาบัติ ๘ ก็ดี ได้อภิญญา ๕ ก็ดี หรือ ๒ ใน ๓ ของวิชชาสามก็ดี ก็ยังไม่รู้เรื่องของนิพพาน ยังตาบอดอยู่นั่นแหละ อย่างน้อยที่สุดต้องตัดสังโยชน์ ๓ ให้ได้นั่นแหละ จึงจะเข้าใจเรื่องนิพพาน

(หลวงพ่อตอบปัญหาธรรม ฉบับพิเศษ เล่ม ๒ หน้า ๗๘-๗๙)​